Trauma-informed Design Research
روشی را طراحی کنید که کمک کند، نه اینکه آسیب برساند.
طراحان و افراد تغییرساز که در حوزه تأثیرات اجتماعی فعالیت میکنند، افرادی پرشور هستند که میخواهند به دنیا کمک کنند و تغییر ایجاد کنند، اما حتی با نیتهای خیرخواهانه هم ممکن است بهطور ناخواسته آسیب برسانند. برای کسانی که با افرادی کار میکنند که تجربهی تروما داشتهاند، ضروری است که در عملکرد خود با آگاهی از تروما عمل کنند تا بتوانند کمک کنند و آسیبی وارد نکنند.
از سال ۲۰۰۸، من بهعنوان یک متخصص طراحی انسانمحور و طراح اجتماعی با افراد آسیبپذیر و کسانی که تجربه تروما داشتهاند، کار کردهام. در سالهای گذشته و در موقعیتهای متعدد، بارها احساس کردهام که برای انجام این کار بهطور کامل آماده نیستم؛ از مدیریت سلامت روان خودم گرفته تا اطمینان از اینکه افرادی که با آنها کار میکنم احساس امنیت دارند یا نه.
احساس میکنم ما بهعنوان طراحان و پژوهشگران، دانش کافی درباره تروما نداریم و ضروری است که در کار خود آگاهانهتر نسبت به تروما عمل کنیم. بدون درک تروما و علیرغم نیتهای خیرخواهانه، بسیار آسان است که ناخواسته به دیگران آسیب برسانیم. بهعنوان یک حوزه تخصصی، باور دارم که باید آگاهی و حساسیت خود را نسبت به تروما افزایش دهیم.
سال گذشته، پس از پایان یک قرارداد کاری بسیار پراسترس، مدتی از مشاوره کنارهگیری کردم تا به سلامت روان خودم توجه کنم و اشتیاق یادگیریام را تغذیه کنم. یک گواهی آنلاین در حوزه مراقبت مبتنی بر تروما (Trauma-Informed Care) را تکمیل کردم و همواره این سؤال را در ذهن داشتم: «چگونه میتوانم در فعالیتهای خود آگاهانهتر نسبت به تروما عمل کنم؟» پس از گذراندن این دوره، تصمیم گرفتم آنچه یاد گرفتهام و تأملاتم را با دیگران به اشتراک بگذارم تا افراد بیشتری در کارهای پژوهش طراحی خود آگاهتر شوند. نخستین ارائه خود را در کنفرانس ۲۰۲۱ UX Australia Design Research ارائه دادم و سپس شروع به تدریس کلاسهای آنلاین درباره پژوهش طراحی مبتنی بر تروما برای متخصصان و تیمها کردم.
در شش ماه گذشته، من دورهای با عنوان «پژوهش طراحی مبتنی بر تروما» برگزار کردهام و تاکنون حدود ۱۵۰ نفر از سراسر جهان در آن شرکت کردهاند. همچنین این دوره را برای تیمهای طراحی در آژانسهای طراحی و ادارات دولتی نیز برگزار میکنم. در این مقاله، قصد دارم برخی یافتهها را از دادههای حاصل از فعالیتهای این دوره با طراحان، پژوهشگران و فعالان تغییر به اشتراک بگذارم. (این دادهها از ۶ کارگاه برگزارشده بین آوریل تا ژوئن ۲۰۲۱ با حضور ۱۵۱ شرکتکننده به دست آمدهاند).
اما ابتدا بیایید درباره «مراقبت مبتنی بر تروما» صحبت کنیم.
مراقبت مبتنی بر تروما
ما در عصری زندگی میکنیم که با تروما پر شده است. برآوردها نشان میدهد که حدود ۶۵٪ از استرالیاییها در طول زندگی خود یک رویداد بالقوه ترومازا را تجربه کردهاند و در ایالات متحده، ۷۰٪ از افراد یک رویداد ترومازا را تجربه کردهاند و در حوزه بهداشت رفتاری، بیش از ۹۰٪ از مراجعین تجربه تروما داشتهاند. این آمار در جمعیتهای بومی، زندانیان و گروههای اجتماعی کمبرخوردار حتی بالاتر است.
تروما بهعنوان «یک رویداد، مجموعهای از رویدادها یا شرایطی که توسط فرد بهعنوان آسیبزا یا تهدیدکننده زندگی تجربه میشود و اثرات منفی و پایداری بر عملکرد و سلامت روانی، جسمانی، اجتماعی، احساسی یا معنوی فرد دارد» تعریف شده است. در حالی که همه افراد تجربهای از تروما دارند، همه آنها دچار آسیب ناشی از تروما نشدهاند.
مراقبت آگاهانه به تروما تأثیر گسترده تروما را به رسمیت میشناسد و ضرورت ایجاد محیطهایی برای بهبود و بازیابی را درک میکند، به جای محیطها و شرایطی که ممکن است بهطور غیرعمد باعث بازتروما شدن فرد شوند. مراقبت آگاهانه به تروما اصولی مانند ایمنی، اختیار، همکاری، اعتماد و توانمندسازی را در بر میگیرد.
تحقیقات طراحی آگاه به تروما
تحقیقات طراحی انسانمحور (HCD) میتواند برای افرادی که تجربه تروما داشتهاند، آسیبزا باشد. تروما بر تجربه افراد و توانایی آنها در صحبت درباره تجربیاتشان تأثیر میگذارد. درک تجربه، بخش مرکزی روشهای طراحی انسانمحور است. در ادامه چند روش که تحقیقات HCD میتواند باعث آسیب شود آورده شده است:
- روشهای تحقیق در طراحی میتوانند شبیه رواندرمانی باشند، با این حال ما رواندرمانگر آموزشدیده نیستیم و همیشه نمیتوانیم بهطور مناسب به افراد پاسخ دهیم.
- تفاوتهای قدرت غالباً منجر به تجربههای ترومازا برای افراد شده است. تعاملاتی که بدون اختیار و امنیت رخ میدهند، میتوانند حس «قدرت بر دیگری» ایجاد کنند و ممکن است باعث اضطراب شوند.
- ابهام در فرایندهای طراحی میتواند اغلب احساس ناراحتی ایجاد کند و افرادی که تجربه تروما داشتهاند، در مواجهه با نبود وضوح ممکن است مضطرب شوند.
- نبود کنترل در فرایندهای طراحی میتواند شبیه سایر تجربههای زندگی باشد که افراد در آنها اختیار ندارند و این میتواند بالقوه محرک تروما باشد.
- و در نهایت، طراحی میتواند استخراجگر باشد. طراحی ممکن است به منظور استخراج ایدهها از افراد برای توسعه محصولات و خدمات جدید انجام شود، که لزوماً به نفع افرادی که مشاوره دادهاند نیست. برای مطالعه بیشتر، کتاب Design Justice: Community-Led Practices to Build the Worlds We Need نوشته ساشا کوستانزا-چاک را بررسی کنید.
تمرینهای رایج که مبتنی بر آگاهی تروما نیستند
در یکی از فعالیتهای کارگاهی، شرکتکنندگان درباره اقداماتی که در آنها شرکت داشته یا مشاهده کردهاند و نمیتوان آنها را مبتنی بر آگاهی تروما دانست، گفتگو کردند. از دادهها، موضوعات زیر شناسایی شدند:
برنامهریزی پژوهش
- زمان بسیار کوتاه / مدت زمان محدود پروژه
- در نظر نگرفتن آنچه شرکتکنندگان ممکن است برای مشارکت ایمن به آن نیاز داشته باشند
- کار نکردن با متخصصان با تجربه زیسته با زبان/رویکرد مناسب
- محققانی که قبل از مشارکت در تحقیق، دانش زمینهای کافی ندارند
- اولویت دادن به کمیت به جای کیفیت مصاحبهها
- انعطافناپذیری در زمان و مکان
- انتخاب مکانی دشوار برای دسترسی یا مکانی که ممکن است دوباره تروما ایجاد کند
- ناآگاهی از تعصبات و امتیازات شخصی
انجام پژوهش کیفی
- عدم شفافیت در مورد نحوه استفاده از پژوهش، اهداف و زمینه پژوهش
- استفاده از زبان نامناسب که ساختارهای قدرت را تقویت میکند
- انجام پژوهش در مکانهای ناامن
- نداشتن آگاهی فرهنگی یا تاریخی
- عدم توجه به اینکه چه کسی برای هدایت پژوهش مناسبتر است (مثلاً جنسیت، فرهنگ)
- نداشتن زمان کافی برای برقراری رابطه، ایجاد اتصال واقعی یا تأمل
- برقرار نکردن ارتباط صمیمی — رفتن مستقیم به مصاحبه یا فعالیتها
- عجله دادن به افراد — بدون مکث و بدون استراحت
- قطع کردن صحبت شرکتکنندگان وسط جمله بهخاطر اینکه داستانشان به اهداف پژوهش مرتبط نیست
- پرسشهای پژوهشی مزاحم که امنیت و راحتی افراد را در نظر نمیگیرد
- نادیده گرفتن نشانههای جسمی یا علائم ناراحتی
- اجبار به برقراری تماس چشمی
- نادیده گرفتن تفاوتهای قدرت
- عدم اجازه به شرکتکنندگان برای انصراف از فعالیتها یا پاسخ ندادن به سوالات
- برای بسیاری از ناظران، معرفی نکردن آنها یا نگفتن اینکه چه کسی ممکن است از اتاق دیگر نظارهگر باشد
- ضبط بدون اطلاع شرکتکننده
- درخواست نکردن رضایت یا ارائه امکان لغو رضایت پس از اتمام مصاحبه
- عدم تبادل ارزش یا جبران مشارکت شرکتکننده
- توضیح ندادن اینکه اطلاعات به کجا میرود و چگونه استفاده خواهد شد
افشاگری
- پاسخ دادن به افشاگریها با سکوت نامناسب
- پرسیدن جزئیات درباره تجربهی آسیبزا (اجبار به افشاگری)
- عدم توجه یا تأیید تجربهی ترومای شرکتکننده
- کماهمیت جلوه دادن تجربهی زندگیشدهی شرکتکننده
پس از انجام تحقیق
- نداشتن مسیرهای ارجاع در صورت ایجاد ناراحتی برای شرکتکنندگان
- استفاده از ایدههای شرکتکنندگان بدون اعطای اعتبار به آنها
- دادن وعدههای زیاد و عدم تحقق آنها (اغراق در توانایی خود بهعنوان طراح)
- وعده دادن به پروژهای برای جامعه و عدم بازخورد نهایی
- بستن حلقه ارتباط با شرکتکنندگان، بهطوری که آنها ندانند نتایج تحقیق چه شد
سلامت روان پژوهشگر/تیم
- نادیده گرفتن تجربههای تروماتیک در تیم خود یا در خودتان
- عدم استفاده از خدمات پشتیبانی یا سلامت روان برای کارکنان
- عدم برگزاری جلسه مرور و بازخورد پس از جلسات تحقیق
- نداشتن آگاهی نسبت به آسیبهای تروماتیک منتقلشونده یا ترومای نیابتی (Vicarious Trauma) و خطرات آن
موضوعات پیشنهادی برای تغییر
سپس شرکتکنندگان در جلسه آموزشی درباره مهمترین مواردی که به نظرشان طراحان و پژوهشگران طراحی باید برای اجرای پژوهشهای طراحی آگاه به تراما تغییر دهند، بحث کردند. این نقاط تمرکز در قالب موضوعات اصلی و به شکل پرسشهای «چگونه میتوانیم…؟» در ادامه فهرست شدهاند.
۱. آگاهی نسبت به تراما
- چگونه میتوانیم آگاهی دربارهی شیوههای طراحی آگاه به تراما (تجارب آسیبزا) را در میان همکاران و مشتریان خود افزایش دهیم؟
- چگونه میتوانیم ذینفعان را آموزش دهیم تا ساختارهای قدرت موجود آنها، به دلایل بودجه، زمان یا نادانی، شیوههای طراحی آگاه به تراما را تحت تأثیر قرار ندهند؟
- چگونه میتوان شیوههای طراحی آگاه به تراما را در آموزش طراحی گنجاند؟
۲. امنیت، اختیار و کنترل
- چگونه میتوانیم ایمنی و سلامت روان شرکتکنندگان را تضمین کنیم؟
- چگونه میتوانیم توازن میان تفاوتهای قدرت را برقرار کنیم؟
- چگونه میتوانیم شرایطی فراهم کنیم که حرکت با سرعت اعتماد ممکن شود؟
- چگونه میتوانیم امکان انتخاب و کنترل بیشتری برای شرکتکنندگان در فرایندهای پژوهش طراحی فراهم کنیم؟
- چگونه میتوانیم انعطافپذیری بیشتری در فرایند خود ایجاد کنیم تا فرصت برای ظهور ایدهها و کشفهای اتفاقی فراهم شود؟
- چگونه میتوانیم به پژوهشگران طراحی امکان دهیم که شرکتکنندگان را به خدمات مراقبتی مناسب پس از پژوهش متصل کنند؟
- چگونه میتوانیم به پژوهشگران کمک کنیم تا پاسخهای تحریکآمیز و اضطراب شرکتکنندگان را شناسایی و مدیریت کنند؟
- چگونه میتوانیم آموزشهایی درباره «ترومای نیابتی» ارائه دهیم و سلامت روانی تیمهای طراحی و پژوهش را تسهیل کنیم؟
۳- همکاری
- چگونه میتوانیم با همپیمانان، کارشناسان فرهنگی، متخصصان حوزه، افرادی با تجربه زیسته، جوامع و مددکاران اجتماعی همکاری کنیم تا فرایند پژوهش طراحی مبتنی بر تروما را تقویت کنیم؟
- چگونه میتوانیم در طول فرایند طراحی و به مرور زمان، با شرکتکنندگان همکاری واقعی داشته باشیم؟
- چگونه میتوانیم فضایی برای فرصتهای همکاری نوظهور و ارتباطات آینده ایجاد کنیم؟
۴- توانمندسازی و ارتقای ظرفیت
- چگونه میتوانیم در فرایند پژوهش خود مبتنی بر نقاط قوت عمل کنیم؟
- چگونه میتوانیم در فاز پژوهش برای شرکتکنندگان ارزش ایجاد کنیم؟
- چگونه میتوانیم شرکتکنندگان را توانمند سازیم و ظرفیت آنها را افزایش دهیم؟
- چگونه میتوانیم جامعه را در برنامهریزی، تحلیل و گزارشدهی پژوهش خود دخیل کنیم؟
۵. گزارشدهی و تکمیل چرخه
- چگونه میتوانیم چرخه ارتباط با شرکتکنندگان را کامل کنیم؟
- چگونه میتوانیم راههایی برای شرکتکنندگان فراهم کنیم تا داستان خود را روایت کنند و صدای تجربه زیسته را با احترام و ایمنی منتقل کنیم؟
در پایان
تروما بسیار رایج است، بهویژه در این دوران پر از عدم قطعیت. همانطور که سازمانهای بیشتری نسبت به تروما آگاه میشوند، طراحان نیز باید در کار خود آگاهی تروما محور پیدا کنند. بهعنوان یک رشته، ما باید شروع کنیم به گفتوگو درباره این موضوع بسیار مهم، با یکدیگر، با همکاران و با مشتریانمان.
مراقبت مبتنی بر تروما مسئولیت همه افراد در سازمان است و نیازمند تغییر فرهنگی است. سازمانهای آگاه به تروما، سیاستها و رویههایی دارند تا اطمینان حاصل شود کارکنان میدانند چگونه در محیط کار بهصورت آگاه به تروما عمل کنند. بهعنوان یک اقدام عملی، میتوانید راهنمای خود یا منشوری برای هدایت پژوهش طراحی در سازمان خود ایجاد کنید. در دورههای آموزشی شرکت کنید تا منشوری برای پژوهش طراحی مبتنی بر تروما خود بسازید.
منبع: https://uxdesign.cc/trauma-informed-design-research-69b9ba5f8b08
مقالات مرتبط:
- کتابچهٔ اخلاق پژوهش طراحی IDEO
- ارزش کرامت را در هستهی جمعآوری دادهها قرار دهید
- اخلاق در پژوهش طراحی ــ بخش اول
- نگاهی به تصمیمگیری اخلاقی از چهار رویکرد متفاوت
- مسئولیت اخلاقی طراح و طراحی اخلاقی ــ بخش اول
- اخلاق در طراحی! اخلاق چیست؟
- پرورش طراحان اخلاقمدار ــ بخش اول
- اصول اخلاقی برای طراحی ــ بخش اول
- طراحی انسانمحور، لزوما طراحی اخلاقی نیست
- انسانها، نه کاربران: اخلاق طراحی
- نیت، تاثیر و آسیب: چرا باید دربارهی اخلاق طراحی فکر کنیم؟
- طراحی خوب در مقابل طراحی اخلاقی
