Designing Hope
by Jeremy D. Cherry
فصل هفتم: جهت‌یابی در پیچیدگی
طراحی در جهان چندلایه و متضاد
چری در این فصل به یکی از واقع‌گرایانه‌ترین، اما در عین حال دشوارترین وجوه طراحی می‌پردازد: کار در دل پیچیدگی، تضاد، ابهام و عدم قطعیت.
او باور دارد که بسیاری از چارچوب‌های مرسوم طراحی، فرض را بر وجود یک "مسئله مشخص"، "کاربر شفاف"، و "نتیجه‌ی قابل پیش‌بینی" می‌گذارند. اما در دنیای واقعی — به‌ویژه در طراحی‌هایی با بُعد اجتماعی، زیست‌محیطی یا سازمانی — این فرضیات اغلب بی‌پایه‌اند.
«واقعیت طراحی این نیست که مسئله را حل کنیم؛ بلکه این است که در میان تنش‌های حل‌نشدنی، مسیرهایی قابل‌زیست بیافرینیم.»
ایران: زیست‌بوم پیچیده و داده‌های تکه‌تکه
اگر بخواهیم آموزه‌های این فصل را به طراحی در ایران پیوند دهیم، باید اذعان کرد که ایران نمونه‌ای شاخص از یک اکوسیستم طراحی پیچیده و مبهم است:
ساختارهای قانونی و نهادی متغیر و گاه متناقض؛
فرهنگ چندلایه و واگرای تجربه کاربر؛
محدودیت شدید داده و دسترسی واقعی به کاربر؛
زیرساخت‌های فنی ناپایدار و سیاست‌گذاری‌های نوسانی.
طراح ایرانی، به‌ویژه در حوزه‌های خدمات، پلتفرم‌های دیجیتال، معماری عمومی یا پروژه‌های دولتی، نه با یک "مسئله" که با شبکه‌ای از «ابهام‌های هم‌پوشان» مواجه است.
پروژه‌های میان‌رشته‌ای: زبان مشترک برای پیچیدگی
چری می‌نویسد که در دل پیچیدگی، هیچ رشته‌ای به‌تنهایی کافی نیست. طراحی امیدوارانه، ضرورتاً به همکاری میان‌رشته‌ای متکی است:
پژوهشگر علوم اجتماعی برای فهم زمینه؛
مهندس برای تحلیل محدودیت‌ها؛
مدیر پروژه برای تطبیق با واقعیت زمان و بودجه؛
و طراح برای ترجمه‌ی مفاهیم به تجربه انسانی.
در ایران، این همکاری نه‌تنها ضروری، بلکه گاه یگانه راه برون‌رفت از بن‌بست‌های پروژه‌ای است. اما این همکاری نیازمند تربیت طراحانی است که از چارچوب‌های صرفاً گرافیکی یا محصول‌محور فراتر رفته و به زبان میان‌رشته‌ای مسلط باشند.
«طراح میان‌رشته‌ای، مترجم میان زبان‌هاست؛ نه فقط طراحی برای همه، بلکه طراحی با همه.»
پذیرش ابهام: از ترس تا توانمندی
یکی از مهم‌ترین آموزه‌های چری در این فصل، این است که طراحان باید ابهام را نه دشمن، بلکه داده‌ای از نوع دیگر ببینند. بسیاری از طراحان، وقتی با داده ناقص، نظرهای متناقض یا هدف مبهم مواجه می‌شوند، دچار اضطراب حرفه‌ای می‌شوند. اما چری پیشنهاد می‌کند که:
ابهام می‌تواند نقطه شروع گفت‌وگو باشد؛
تضادها را باید ثبت و مدل‌سازی کرد، نه انکارشان کرد؛
و بعضی از طراحی‌ها باید صرفاً مسیر را روشن کنند، نه پایان را.
این توصیه در ایران مصداق‌های زیادی دارد: از طراحی خدمات در نهادهای دولتی تا طراحی تجربه کاربر در استارتاپ‌هایی که هنوز مدل تجاری پایداری ندارند.
مهارت «نقشه‌برداری از عدم قطعیت»
چری ابزاری مفهومی پیشنهاد می‌کند: طراحی hopeful نیازمند مهارتی است که او «نقشه‌برداری از ابهام» می‌نامد. یعنی:
ثبت چیزهایی که نمی‌دانیم؛
مشخص‌کردن فرضیات اولیه؛
پیگیری فعالانه‌ی تغییرات در طول پروژه؛
و طراحی‌ای که با تغییر سازگار و قابل به‌روزرسانی باشد.
او پیشنهاد می‌کند که در آغاز پروژه، تیم طراحی نه یک «نقشه راه»، بلکه یک نقشه‌ی ابهام ترسیم کند:
کجا مطمئن‌ایم؟ کجا نمی‌دانیم؟ کجا تضاد داریم؟ کجا باید فقط منتظر ماند؟
تمرین پایانی فصل
ترسیم نقشه ابهام
برای پروژه‌ی جاری، جدولی طراحی با سه ستون طراحی کنید:
آنچه می‌دانیم؛
آنچه گمان می‌بریم؛
آنچه نمی‌دانیم و باید کشف شود.
سپس، از اعضای تیم بخواهید تا هر هفته این جدول را بازبینی کرده و به‌روزرسانی کنند. این تمرین، ابهام را از «دشمن پروژه» به «عنصر فعال فرایند» تبدیل می‌کند.
فصل هشتم: ساختن جامعه
طراحی، نه برای مردم؛ بلکه با مردم
در فصل پایانی کتاب، جریمی چری مفهوم طراحی را در بستر روابط انسانی، اجتماع و کنش جمعی بازتعریف می‌کند. او می‌گوید اگر طراحی امیدوارانه تا اینجا با فرد، تجربه، ارزش و بافت سروکار داشته، اکنون زمان آن رسیده که وارد میدان زیست‌جهان اشتراکی شویم: جایی که طراحی نه یک محصول، بلکه فرایندی برای ساختن جامعه است.
«طراحی برای امید، در نهایت به طراحی برای همبستگی می‌رسد؛ طراحی‌ای که دیگر فردمحور نیست، بلکه جمع‌محور است.»
جامعه به‌مثابه زمینه طراحی
چری تأکید می‌کند که هر طراحی — از اپلیکیشن موبایل گرفته تا فضاهای شهری — درون یک اجتماع خاص عمل می‌کند. طراحی نمی‌تواند بی‌طرف باشد، چون همیشه درون شبکه‌ای از قدرت، تاریخ، روابط انسانی و خاطره‌های جمعی شکل می‌گیرد. بنابراین، اگر طراح بخواهد اخلاقی و امیدوارانه عمل کند، باید جامعه را به‌عنوان ذی‌نفع اصلی پروژه در نظر بگیرد.
طراحی برای همبستگی، نه فقط کارآمدی
در طراحی hopeful، هدف نهایی فقط حل مسئله یا افزایش کارایی نیست؛ بلکه ساختن تجربه‌هایی است که احساس تعلق، مشارکت و اعتماد را در کاربران تقویت کنند.
چری می‌نویسد:
«ما باید فضاهایی طراحی کنیم که مردم در آن نه‌فقط حل‌مسئله می‌کنند، بلکه با هم بودن را تمرین می‌کنند.»
طراح به‌مثابه عضو جامعه، نه ناظر خارجی
چری بار دیگر جایگاه طراح را بازتعریف می‌کند: او صرفاً ناظر یا متخصص بی‌طرف نیست. بلکه عضوی از همان جامعه‌ای‌ست که برای آن طراحی می‌کند — با مسئولیت، آسیب‌پذیری، و قدرت اثرگذاری.
«نقش ما طراحی برای اجتماع نیست، بلکه طراحی از دل اجتماع است.»
این نگرش، طراح را از موقعیت بالا به پایین خارج می‌کند و او را در جایگاه همکار اجتماعی قرار می‌دهد. در پروژه‌ها چنین نگرشی می‌تواند به کاهش بی‌اعتمادی عمومی، و خلق فضاهای مشارکتی اصیل کمک کند.
تمرین فصل ۸:
طراحی در بستر جامعه
چری پیشنهاد می‌دهد که هر طراح، پیش از شروع پروژه، از خود بپرسد:
این طراحی در کدام جامعه عمل می‌کند؟
آیا این جامعه به من اعتماد دارد؟
آیا اعضای آن جامعه در تصمیم‌سازی شریک‌اند یا فقط موضوع طراحی‌اند؟
آیا طراحی من تجربه‌ی «با هم بودن» را ممکن می‌کند؟
او پیشنهاد می‌کند که طراحان حداقل در یک پروژه، از ابتدا تا انتها با یک جامعه واقعی همکاری مستمر داشته باشند — نه فقط برای تست یا بازخورد، بلکه در تعریف مسئله، هم‌فکری و تصمیم‌گیری نهایی.
جمع‌بندی: طراحی امیدوارانه، میان ابهام و اخلاق
طراحی امیدوارانه چیست؟
در سراسر کتاب Designing Hope، جریمی د. چری از طراحی به‌مثابه کنشی اخلاقی، انسانی و آینده‌ساز دفاع می‌کند. طراحی امیدوارانه:
با نیت آغاز می‌شود، نه با ابزار؛
با همدلی حرکت می‌کند، نه فقط با داده؛
و در دل پیچیدگی‌ها، ابهام‌ها و روابط انسانی رشد می‌کند، نه در معادلات فنی خشک.
این نوع طراحی، پاسخی است به جهانی که پر از بی‌اعتمادی، بحران، مصرف‌گرایی و عدم‌قطعیت است — و برای طراح که هر روز در دل این واقعیت‌ها نفس می‌کشد، می‌تواند هم پناهگاه باشد و هم راهبرد
بازخوانی چارچوب طراحی امیدوارانه (Hopeful Design Framework)
بر اساس تحلیل محتوای کتاب، می‌توان چارچوب طراحی امیدوارانه را در قالب ۸ اصل کلیدی بازسازی کرد:
۱. کنجکاوی (Curiosity)
پرسیدن پیش از پاسخ دادن؛
دیدن زمینه قبل از طراحی برای فرم؛
پژوهش مشارکتی به‌جای طراحی پیش‌فرض‌محور.
۲. همدلی (Compassion)
درک تجربه زیسته کاربران،
پرهیز از قضاوت،
طراحی برای احترام، نه برای کنترل.
۳. فروتنی (Humility)
پذیرفتن ندانستن،
همکاری میان‌رشته‌ای،
دوری از نقش «قهرمان طراح».
۴. پالایش نیت (Refining Intent)
بازاندیشی مستمر،
پذیرش نقد،
شفافیت در نیت و هدف طراحی.
۵. صداقت عملی (Translating Integrity)
ایستادگی در برابر پروژه‌های غیراخلاقی،
سازش‌های آگاهانه،
شفافیت با کاربران و کارفرما.
۶. تعامل انسانی (Honoring Engagement)
تعامل واقعی،
توجه به سکوت و زبان بدن،
طراحی به‌مثابه گفت‌وگو.
۷. پذیرش پیچیدگی (Navigating Complexity)
مدیریت تضاد،
نقشه‌برداری از ابهام،
طراحی برای پایداری، نه فقط حل‌مسئله سریع.
۸. ساختن اجتماع (Building Community)
تمرکز بر مشارکت،
تقویت حس تعلق،
خلق فضاهای هم‌بود و هم‌فهم.
طراحی امیدوارانه برای ایران: از ایده تا بوم
در بافت ایران، این چارچوب می‌تواند به‌گونه‌ای بازترکیب و بومی‌سازی شود. برخی از مهم‌ترین اقتضائات طراحی hopeful در ایران عبارت‌اند از:
ابهام ساختاری: پروژه‌ها با اطلاعات ناقص، سیاست‌های متغیر و انتظارات متضاد پیش می‌روند؛ طراح باید زیستن در ابهام را یاد بگیرد.
بی‌اعتمادی نهادی و اجتماعی: طراحی باید رابطه‌ای تازه میان کاربر و خدمات یا فضا برقرار کند — رابطه‌ای بر پایه‌ی اعتماد، صداقت و حضور.
فشار اقتصادی بر کاربر و تیم طراحی: طراحی hopeful، تمرینی برای پایداری در برابر فرهنگ بازده‌محور و سرعت‌زده‌ی پروژه‌هاست.
چندپارگی فرهنگی و تجربه‌های متضاد کاربر ایرانی: طراحی برای یک ایرانِ واحد ممکن نیست؛ طراح hopeful باید محلی بیاندیشد، حساس به تفاوت‌ها باشد، و روایت‌محور طراحی کند.
کاربردهای پیشنهادی این چارچوب
این چارچوب، به‌ویژه برای طراحانی که در حوزه‌های زیر فعال‌اند، قابل استفاده و بازآفرینی است:
طراحان تجربه کاربر (UX) و خدمات دیجیتال با کاربرانی در شرایط حساس (معلولیت، اقلیت، حاشیه‌نشینی)؛
طراحان صنعتی در صنایع نوآورانه با مخاطبان متنوع؛
تیم‌های نوپای استارتاپی که در پی خلق تجربه‌ای پایدار و اخلاق‌محور هستند؛
پروژه‌های میان‌رشته‌ای با دغدغه‌ی اجتماعی، زیست‌محیطی یا آموزشی.
سخن پایانی
طراح امیدوار، کسی است که رؤیا نمی‌فروشد، بلکه با واقع‌گرایی، همدلی و پایداری، گام‌به‌گام به ساختن جهانی بهتر کمک می‌کند — نه با ادعا، بلکه با حضور.
«امید، یعنی انتخابِ نگاهی تازه به همان واقعیتِ قدیمی.
طراحی، ابزار این انتخاب است.»
پایان.
خلاصه کتاب طراحی امید - بخش اول
خلاصه کتاب طراحی امید - بخش دوم
نگارش این مقاله با اتکا به منبع اصلی و استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در فرایند ترجمه انجام شده است.
منبع: https://www.hopeful.design/
مقالات مرتبط:
- کتاب‌های پیشنهادی «طراحی اخلاقی - فناوری انسانی» - بخش اول
- کتاب‌های پیشنهادی «طراحی اخلاقی - فناوری انسانی» - بخش دوم
- کتاب‌های پیشنهادی پیرامون «طراحی اخلاقی - فناوری انسانی» - بخش سوم
- مانوئل لیما: آینده‌ی طراحی چشم‌اندازی برای جهانی اخلاقی‌تر و مسئولیت‌پذیرتر است
- نقد طراحی
- کتابچهٔ اخلاق پژوهش طراحی IDEO
- سند راهنمای «اخلاق در طراحی و اخلاقیات در رویکردهای استفاده برای هوش مصنوعی» کمیسیون اروپا
- اصول فناوری آرام
