Six Tips for Creating Ethical Design
با پیروی از این نکات، طراحان می‌توانند طرح‌هایی اخلاقی ایجاد کنند که در آنها اعتماد کاربر، حفظ حریم خصوصی، فراگیری و رفاه در چشم‌انداز دیجیتال در اولویت قرار می‌گیرند.
طراحی اخلاقی چیست؟
طراحی اخلاقی به طراحی محصولات، خدمات و تجربیاتی اطلاق می‌شود که رفاه، حقوق و ارزش‌های انسانی را در اولویت قرار می‌دهد. دراین طراحی پیامدهای اخلاقی و تاثیرات بالقوه تصمیمات طراحی بر افراد، جامعه و محیط‌زیست در محوریت طراحی جای دارند.
طراحی اخلاقی فراتر از زیبایی‌شناسی و قابلیت استفاده است. فاکتورهایی مانند حریم خصوصی، دسترسی، شفافیت، فراگیر بودن، پایداری و استفاده‌ی مسئولانه از داده هم در آن مهم‌اند. هدف طراحی اخلاقی ایجاد تجربیات کاربری منصفانه، محترمانه، قابل‌اعتماد و همسو با اصول اخلاقی است.
در عصر نوآوری مداوم، طراحی اخلاقی به‌عنوان تلنگری عمل می‌کند تا به ما یادآوری کند که پیامدهای بلندمدت تصمیمات خود را بر افراد، جوامع و محیط‌زیست در نظر بگیریم.
چرا طراحی غیراخلاقی به یک دغدغه برای کاربران تبدیل شده است؟
- حریم خصوصی کاربر: شیوه‌های طراحی غیراخلاقی در اغلب موارد شامل جمع‌آوری و سوءاستفاده از داده‌های کاربران بدون رضایت آنها است. کاربران به طور فزاینده‌ای از اهمیت حریم خصوصی خود آگاه شده و نگران سوءاستفاده یا بهره‌برداری از اطلاعات شخصی خود هستند.
- روش‌های دستکاری: طراحی غیراخلاقی می‌تواند از روش‌های دستکاری، مانند الگوهای تاریک برای فریب کاربران در جهت انجام اقداماتی که قصد انجام آن را نداشته‌اند، استفاده کند. در نتیجه‌ی اعتماد کاربران از بین رفته و باعث می‌شود آنها احساس ناامیدی و مورد سوءاستفاده قرار گرفتن، پیدا کنند.
- تجربه کاربر: طراحی غیراخلاقی اهداف تجاری را بر نیازها و تجربیات کاربر اولویت می‌دهد. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد رابط‌های خسته‌کننده و گیج‌کننده شده و دستیابی به اهداف را برای کاربران دشوار کند و در نهایت رضایت کلی آنها از محصول یا خدمات را کاهش دهد.
- تأثیر اجتماعی: تصمیمات طراحی می‌توانند پیامدهای اجتماعی عمیقی در پی داشته باشند. طراحی غیراخلاقی ممکن است تعصبات را تداوم بخشد، کلیشه‌های مضر را تقویت کند، یا جوامع به حاشیه رانده‌شده را حذف کند. کاربران به طور فزاینده‌ای نسبت به این مسائل آگاه می‌شوند و انتظار طرح‌هایی را دارند که فراگیری، تنوع و مسئولیت اجتماعی را ترویج کنند.
- شفافیت و اصالت: کاربران به شفافیت و اصالت در تعاملات خود با محصولات و خدمات دیجیتال اهمیت می‌دهند. طراحی غیراخلاقی با پنهان کردن اطلاعات، دستکاری رفتار کاربر، یا ارائه‌ی نادرست اهداف این اصول را نقض می‌کند.
- پیامدهای بلندمدت: طراحی غیراخلاقی می‌تواند عواقب طولانی مدتی را هم برای کاربران و هم برای جامعه به‌عنوان یک کل در پی داشته باشد. تصمیمات طراحی غیراخلاقی به چالش‌های مهم اجتماعی از گسترش اطلاعات نادرست گرفته تا فرسایش فرایندهای دموکراتیک، دامن می‌زنند.
6 نکته برای ایجاد طراحی اخلاقی
1. اولویت دادن به حریم خصوصی کاربر: اطمینان حاصل کنید که داده‌های کاربر به صورت اخلاقی و با سازوکارهای رضایت‌مندی او به طور شفاف جمع‌آوری و استفاده می‌شوند.
به‌عنوان مثال، DuckDuckGo یک موتور جستجو است که با ردیابی نکردن فعالیت کاربر و ذخیره نکردن اطلاعات شخصی‌اش، بر حفظ حریم خصوصی او تأکید می‌کند.
2. اجتناب از الگوهای تاریک: اجتناب از الگوهای تاریک در حفظ طراحی اخلاقی و اولویت دادن به اعتماد و رضایت کاربر بسیار مهم هستند. الگوهای تاریک عناصر رابط کاربری فریبنده‌ای هستند که مسیر کاربران را دستکاری می کنند تا اقداماتی را انجام دهند که انتخاب آنها نیست و منجر به تجربه‌ی کاربری منفی می‌شود. در اینجا برخی از انواع رایج الگوهای تاریک ذکر شده‌اند:
هزینه‌های پنهان (Hidden Costs): وب‌سایت‌هایی که عمداً هزینه‌های اضافی را در طول فرایند پرداخت پنهان می‌کنند تا کاربران باور کنند که یک محصول از قیمت واقعی خود، ارزان‌تر است.
به‌عنوان مثال، یک وب‌سایت تجارت الکترونیک ممکن است در آخرین مرحله‌ی پرداخت، هزینه‌های حمل‌و‌نقل و مالیات را نشان دهد و کاربران را غافلگیر کند.مثلا صفحه‌ی انتخاب بلیط درسایت kcstarlight.com هزینه‌ی خدمات لحاظ‌شده برای هر بلیط را ذکر نمی‌کند. زمانی که یک کاربر متوجه شد که هزینه‌ی کل بلیط‌ها با در نظر گرفتن هزینه‌های خدمات، 55 دلار افزایش یافته است، خرید خود را رها کرد.
انتخاب‌های گمراه‌کننده (Misleading Opt-ins): بعضی از وب‌سایت‌ها از چک باکس‌هایا مسیرهای گیج‌کننده برای فریب مشتریان استفاده می‌کنند تا آنها با مشترک شدن در خبرنامه‌ها یا دریافت ایمیل‌های بازاریابی موافقت کنند. کاربران ممکن است ناآگاهانه رضایت دهند و در نتیجه ایمیل‌های ناخواسته‌ای را دریافت کنند.
به‌عنوان مثال در بعضی از وب‌سایت‌ها یک الگوی انتخاب خودکار در زیر دکمه قرار دارد تا بازدیدکننده فریب خورده و برای معاملات ویژه از طریق ایمیل ثبت‌نام کند.
Roach Motel: وب‌سایت‌هایی که ثبت‌نام در یک سرویس را برای کاربران آسان می‌کنند، اما لغو یا حذف حساب‌های کاربری را عمداً برای آنها دشوار می‌سازند. مانند برخی از خدمات مبتنی بر اشتراک که با الزام کاربران به تماس با پشتیبانی برای لغو درخواست، این روند دشوار می‌شود.
مثلا در نیویورک تایمز کاربران برای لغو اشتراک آنلاین خود، باید در ساعات کاری مشخصی تماس بگیرند.
تداوم اجباری (Forced Continuity): وب‌سایت‌هایی که آزمایش‌های رایگان ارائه می‌دهند اما از کاربران می‌خواهند اطلاعات پرداخت را از قبل وارد کنند، و لغو آزمایش تا قبل از دوره دشوار است. در این حالت این امکان وجود دارد که کاربران به طور ناخواسته در یک سرویس پولی مشترک شوند.
مانند Amazon Audible که گزینه‌ی لغو اشتراک در اپ Audible را ندارد و شما فقط می‌توانید با استفاده از وب‌سایت Audible در یک مرورگر اینترنت دسکتاپ اشتراک خود را لغو کنید.
3. ارائه‌ی اطلاعات واضح و صادقانه: به این معنا که محتوا و پیام‌های ارائه‌شده به کاربران باید ساده و بدون هرگونه ابهام یا فریب عمدی باشد. بسیار مهم است که از دستکاری زبان یا عناصر طراحی که کاربران را بر خلاف میلشان مجبور به انجام کاری کنند، بپرهیزید.
4. احترام به رضایت کاربر: رضایت کامل کاربران در طراحی اخلاقی، آنها را قادر می‌سازد تا داده‌هایی را که به اشتراک می‌گذارند کنترل کنند. آنها می‌توانند انتخاب کنند که چه اطلاعاتی را با چه کسی به اشتراک بگذارند. امکان لغو آسان به کاربران اجازه می‌دهد تا نظر خود را تغییر داده و رضایت خود را به راحتی پس بگیرند و در نتیجه حس اعتماد و کنترل داشتن در آنها تقویت می‌شود. برای مثال، کاربران رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به موقعیت مکانی دسترسی داشته باشند و اطلاعات تماسشان را خصوصی نگه دارند.
مانند MyFitnessPal، که یک برنامه‌ی محبوب سلامت و تناسب‌اندام است و به کاربران این امکان را می‌دهد تا داده‌های رژیم غذایی و ورزشی را که می‌خواهند به اشتراک بگذارند، انتخاب نمایند. کاربران این اختیار را دارند که تنظیمات برگزیده خود را تغییر داده و اشتراک‌گذاری داده‌های خاص را در هر نقطه‌ای که مایلند متوقف کنند.
5. تمرکز بر رفاه کاربر: طراحی اخلاقی با تمرکز بر رفاه کاربر سلامت جسمی و روانی او را در خط مقدم فرایند طراحی قرار می‌دهد. هدف این مورد در طراحی اخلاقی ایجاد تجربیات دیجیتالی‌ای است که در آنها تعادل، تمرکز حواس و رفاه کلی ارتقا می‌یابد.
در اینجا نمونه‌های مختلفی از این که چگونه طراحی اخلاقی می‌تواند رفاه کاربر را در اولویت قرار دهد آورده شده است:
- اعلان‌های آگاهانه: طراحی اخلاقی می‌تواند با ارائه‌ی اعلان‌های آگاهانه، حواس‌پرتی را به حداقل رسانده و اضطراب کاربر را کاهش دهد. به‌عنوان مثال، برنامه‌ی مدیتیشن Headspace به جای بمباران کاربران با هشدارهای مداوم، یادآورهای ملایمی را در زمان‌های مناسب ارسال کرده و آنها را تشویق می‌کند تا استراحت‌های کوتاهی داشته باشند و تمرکز حواس را تمرین کنند.
ویژگی‌های رفاه دیجیتال: شرکت‌های فناوری مانند گوگل و اپل ویژگی‌های رفاه (بهزیستی) دیجیتالی را معرفی کرده‌اند که به کاربران اطلاعاتی در مورد زمان نمایش و استفاده از برنامه را ارائه می‌دهند. این ویژگی‌ها به کاربران اجازه می‌دهند تا محدودیت‌های برنامه و زمان‌بندی برای خاموشی دستگاه را خودشان تعیین کنند و بدین طریق عادت‌های استفاده سالم‌تر از دستگاه را تشویق می‌کنند.
طراحی فراگیر برای قابلیت دسترسی: طراحی اخلاقی شامل ویژگی‌های دسترس‌پذیری است که برای کاربران دارای ناتوانی و با شرایط خاص پاسخی دارد. به‌عنوان مثال، پلتفرم‌های پخش ویدئو مانند یوتیوب، زیرنویس و توضیحات صوتی را ارائه می‌کنند و اطمینان می‌دهند که محتوا برای همه کاربران، از جمله افرادی که دارای اختلالات شنوایی یا اختلالات بینایی هستند هم در دسترس است.
توجه به سلامت روان: پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی با اولویت دادن به سلامت روان کاربران، می‌توانند طراحی‌های خود را به سمت اخلاقی‌شدن سوق دهند. ویژگی “Take a Break” اینستاگرام به کاربران این امکان را می‌دهد تا زمان صرف‌شده در این پلتفرم را مدیریت کنند و آنها را تشویق می‌کند تا استراحت کنند و از اسکرول بیش از حد که ممکن است بر سلامت روان آنها تاثیر منفی بگذارد، خودداری کنند.
رابط‌های سازگار با خواب: طراحی اخلاقی می‌تواند رابط‌های سازگار با خواب را به‌ویژه برای برنامه‌هایی که قبل از خواب استفاده می‌شوند، در خود جای دهد. به‌عنوان مثال، ویژگی حالت شب در برنامه‌های مختلف، انتشار نور آبی را کاهش داده و باعث می‌شود صفحه نمایش کمتر چشم را تحریک کند و در نتیجه کیفیت خواب ارتقا می‌یابد.
تعیین مرزهای محتوا: پلتفرم‌های محتوا می‌توانند طراحی اخلاقی را با ارائه‌ی گزینه‌های محدودیت محتوا به کاربران اجرا کنند. به‌عنوان مثال، نتفلیکس به کاربران اجازه می‌دهد تا یک پین را برای محدود کردن دسترسی به محتوای خاص تنظیم کنند و به والدین کنترل بیشتری بر آنچه که فرزندانشان می‌توانند تماشا کنند، می‌دهد.
6. تقویت شفافیت و پاسخگویی: منظور از این رویکرد تعهد پلتفرم به باز و صادق بودن در خصوص نحوه‌ی جمع‌آوری، استفاده و حفاظت از داده‌های کاربر است.
مثلا ظاهرا اپل تاکید زیادی بر حفظ حریم خصوصی کاربران دارد و اطلاعات دقیق حریم خصوصی را برای هر برنامه‌ی موجود در اپ استور ارائه می‌دهد. آنها همچنین بخش «حریم خصوصی برنامه» دارند که داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط هر برنامه را قبل از دانلود کاربران برجسته کرده و بدین طریق شفافیت در استفاده از داده‌ها را تضمین می‌کند.
طراحان سراسر جهان اصول طراحی اخلاقی را پذیرفته‌اند تا اعتماد کاربر، حریم خصوصی، فراگیر بودن و بهزیستی را در یک چشم‌انداز دیجیتال در اولویت قرار دهند. با پیروی از این شش نکته، طراحان می‌توانند تجربیاتی را ایجاد کنند که عمیقاً در خاطر کاربران ثبت شود. این اصول طراحان را برای ایجاد آینده‌ی دیجیتالی عادلانه‌تر و کاربرمحورتر راهنمایی می‌کند، جایی که نیازها و بهزیستی کاربران در قلب هر تصمیم طراحی جای دارد.
منبع: https://bootcamp.uxdesign.cc/6-tips-for-creating-ethical-design-in-2023-8fe04d64c87d
