Born from ethical dilemmas in a digital era
چرا ما با دوگانگی‌های اخلاقی مواجه می‌شویم؟
عمل طراحی اخلاقی منتج از خودآگاهی از معضلات اخلاقی است. طراحی اخلاقی با پرسش انتقادی «چرا» دربارهٔ آنچه که برای آن خلق می‌کنید آغاز می‌شود.
«فناوری پاسخ است، اما سوال چه بود؟»
این یک سؤال بحث‌برانگیز است که توسط سدریک پرایس مطرح شد و حتی پس از چندین دهه هنوز هم الهام‌بخش معماران و طراحان است. این نقل قول باعث شد در مورد هدف اصلی پیاده‌سازی‌های فناوری به‌عنوان راه‌حلی برای مشکلات امروز تجدیدنظر کنم.
ما اغلب ممکن است برای یک لحظه با بازنگری در مورد درست یا غلط بودن تأثیر شیوه‌های طراحی و نتایج آنها به روشی گذشته‌نگر مواجه شویم. پس‌زمینهٔ این تصور این است که همهٔ چیزهایی که ما را احاطه کرده‌اند، از جامعه و سبک زندگی مردم گرفته تا چالش جهانی آب و هوا، به دلیل پذیرش دیجیتالی‌سازی به‌سرعت در حال تغییر هستند و بر تعریف «زندگی عادی ما» و «چیز درست» تأثیر می‌گذارند. این پدیده ممکن است برای برخی بسیار مفید و برای برخی دیگر وحشتناک بوده باشد.
در درک ما از اخلاق، تغییرات ثابت‌اند، و هنوز در مورد تفکر اخلاقی بین نسل‌ها، ملت‌ها و افراد اختلاف‌هایی وجود دارند. چیزی که نامشخص و نادرست می‌نماید، این است که افرادی که روی فناوری یا با آن کار می‌کنند و تغییرات همراه آن را درک می‌کنند، چقدر توانسته‌اند آنها را به‌طور مناسب با اخلاق و محیط امروزی متعادل کنند.
از زمانی که در سال 2012 اولین قدم‌هایم را در صنعت فناوری به‌عنوان یک طراح برداشتم، در دو نیمکرهٔ جهان کار کرده‌ام؛ شرق (سئول) و غرب (لندن). همیشه لحظات پیچیده‌ای وجود داشته‌اند. همهٔ ما در یک محیط آزمایشی زندگی و کار می‌کنیم که در آن بسیاری از فناوری‌های علمی جدید با سبک زندگیِ (شاید) قدیمی ما ادغام می‌شوند، و همیشه مشخص نیست که آیا این اتفاق به‌گونه‌ای می‌افتد که پتانسیل ایجاد آسیب‌های اجتماعی را داشته باشد یا خیر. از دیدگاه من، بینش واضح‌تر نسبت به فناوری‌های داده‌محور، فرصت‌های بیشتری را برای دیدن و صحبت دربارهٔ تبعیض‌ها و مشکلات مداوم ما در عصر دیجیتال جدید به ارمغان می‌آورد.
یکی از اهداف تحقیقاتم این بود که چرایی عدم تطابق بین اخلاق امروزی در طراحی و فناوری را بررسی کنم. علاوه بر این، درک تعاریف طراحی اخلاقی، از فرایند طراحی تا نتایج فناوری داده‌محور، هدف اصلی‌ام بود.
«آیا باید منتظر شکست‌ها باشیم و فقط از آسیب‌های ناشی از نتایج طراحی خود درس بگیریم؟
یا باید راهی برای یادگیری اصول اخلاقی امروزی پیدا کنیم تا در فرایند طراحی اجرا شوند؟»
از خود می‌پرسیدم که آیا فقط من با یک معضل اخلاقی روبه‌رو هستم که ارزش‌های «رشد» و «سود» را مبادله می‌کند، و آیا فقط من با ناتوانی به چیزی که از نظر اخلاقی اشتباه است یا عدم آگاهی از معضل اخلاقی ناشی از محیط ظالمانه اعتراف نکرده‌ام.
«طراحی برای انسان بودن اساسی است ــ ما طراحی، عمدسازی، برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی را به روش‌هایی انجام می‌دهیم که اقدامات و ساخته‌های ما را از قبل نشان می‌دهند ــ ما دنیای خود را طراحی می‌کنیم، در حالیکه جهان ما هم متقابلاً عمل کرده و ما را طراحی می‌کند».
-آن ماری ویلیس، استاد و ویراستار مقالات فلسفهٔ طراحی
در نیم دههٔ گذشته، طیف وسیعی از تأثیرات اجتماعی منفی ناشی از کار غول‌های فناوری، ثابت کرده که ما دربارهٔ اینکه چگونه فناوری داده‌محور می‌تواند برای مردم و جوامع در زمینه‌های فرهنگی دچار نقص باشد، دچار سوء‌تفاهم شده و چه چیزی را متوجه نشده‌ایم.
بر اساس برخی تحقیقات اخیر IDC، IDG، Mchkingsey و PsC در رابطه با وضعیت فعلی دیجیتالی شدن، 89 درصد از همهٔ شرکت‌ها در حال حاضر یک استراتژی تجاری یا برنامه‌ای با اولویت دیجیتال را برای اولین خدمات خود اتخاذ کرده‌اند. بسیاری از افراد در سطوح اجرایی چندین سازمان، سه مزیت حاصل از تحول دیجیتال را توصیف کردند:
40% بهبود کارایی عملیاتی (هزینه)
36% بهبود زمان ورود به بازار
35% افزایش در رضایت از تجربهٔ مشتری.
با این حال، جالب است که آنها نیز در مورد افزایش دیجیتالی شدن، معضل خاص خود را دارند. یکی از چالش‌های آنها این است که 45 درصد از تصمیم‌گیرندگان (مانند مدیران اجرایی) فکر نمی‌کنند شرکت‌هایشان راه‌حل فناوری مناسبی برای پیاده‌سازی تحول دیجیتالی دارند. علاوه بر آن، 70 درصد از تحولات دیجیتالی شکست می‌خورند و تنها 16 درصد از کارکنان گفتند که تحولات دیجیتالی شرکتشان، عملکرد را بهبود بخشیده و در بلندمدت پایدار است (Dilmegani، 2020). این پدیده نشان می‌دهد که دیجیتالی‌سازیِ سریعِ پیچیده فرصت‌های احتمالی ناشی از نتایج را با فقدان ملاحظات اخلاقی در مورد تأثیرات و ارزش‌های مناسب برای کسب‌وکار و جامعه افزایش داده است.
در فضای مجازی، داده‌ها و الگوریتم‌ها نامرئی هستند و طراحی با فناوری به‌عنوان شکل جدیدی از طراحی، یعنی طراحی محاسباتی ترکیب می‌شود. نقش جدید، کسانی را که سواد فنی کافی برای درک داده‌ها و فناوری و همچنین تأثیرات اخلاقی آن ندارند را حذف می‌کند (Maeda, 2019, ص. 11-15).
معضل پیش‌روی فناوری و طراحی این است که گروه‌های خاصی در کسبوکارها، به دنبال بازارهای جدید برای «راه‌حل» تا «مشکلات» خود هستند، آنها به دنبال بزرگترین فرصت‌ها از طریق پیاده‌سازی فناوری هستند، اما این امر می‌تواند بزرگترین مشکلات و مضرات ناخواسته‌ای را نیز به همراه داشته باشد که به آن «اثر کبرا» (Cobra effect) می‌گویند؛ اعمال با نیات خوب نیز می‌توانند تأثیرات غیرمنتظره‌ای داشته باشند. یکی از این پیامدهای ناخواسته و غیرمنتظره خارجی بودن ــ بیگانه بودن ــ (externality) است (این اصطلاح عمدتاً توسط اقتصاددانان به‌عنوان یک برچسب استفاده می‌شود). این پیامد طراحی محصولات/خدمات فنی را با تمرکز بر «کاربران» تعریف می‌کند، یعنی به‌آسانی گروه‌های خاصی که استفاده نمی‌کنند اما به‌طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار می‌گیرند را نادیده می‌گیرد و بنابراین از جامعه هم با نادیده گرفتن تأثیرات بر افراد غیرکاربر و اجتماع گسترده‌تر چشم‌پوشی می‌کند (باولز، 2020، ص 7 - 9).
اونیل (O’Neil)، نویسندهٔ مشهور، دانشمند داده و ریاضیدان، در طول زندگی حرفه‌ای خود شاهد تناقضات عظیمی در استفاده از مدل‌های الگوریتمی در اقتصاد کلان داده بود. به گفتهٔ او مدل‌هایی که به‌عنوان یک سرویس دیجیتال برای بسیاری استفاده می‌شوند حاوی تبعیضاتی مانند نژادپرستی، بی‌انصافی، نابرابری و بی‌عدالتی هستند. سوء‌استفادهٔ فزاینده از مدل‌های ریاضی، که از داده‌های بزرگ برای تصمیم‌گیری خودکار راه‌حل‌های خدماتی آینده استفاده می‌کنند، فاقد آینده‌نگری است به‌ویژه زمانی که صحبت از پیامدهای مضر به میان می‌آید. علی‌رغم اینکه مبتکران در جهان همیشه رویای راه‌حل‌های آینده را در سر می‌پرورانند، آنها مجموعه داده‌ها را از داده‌های تاریخی در گذشته جمع‌آوری، برچسب‌گذاری و طبقه‌بندی می‌کنند تا به دستگاه آموزش دهند، که می‌تواند با تعصبات و تبعیض‌های ناعادلانه ترکیب شود (O'Neil, 2016).
بنابراین، معضلات اخلاقی در صنعت به اشکال مختلف در فضای محصول/خدمت مبتنی بر داده در حال رشد هستند، به‌عنوان مثال، کلان‌داده به همراه اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و یادگیری ماشینیِ به کار رفته در تصمیم‌گیری‌های خودکار/ جهت‌دار در چیزهای خودمختار (AuT)، ماشین‌های خودران و سلاح‌های خودمختار مرگبار (LAWs: Lethal Autonomous Weapons ) می‌توانند به‌طور بالقوه منجر به سوء‌استفاده در اقدامات نظارتی، دستکاری قضاوت انسان و جعل‌های عمیق شوند (Dilmegani، 2022).
در ملاحظات اخلاقی با فناوری داده‌محور، فرایند بررسی اخلاقی به ندرت هم در مشاغل و هم در تحقیقات هوش مصنوعی دانشگاهی انجام می‌شود. قبل از ظهور فعال نوآوری‌های فناورانه، زمینه‌های علمی مانند ریاضیات، آمار و علوم کامپیوتر از نظر تاریخی اَشکال تحقیق در مورد موضوعات انسانی را در نظر نگرفته بودند. با این حال، امروزه، ابزارهای تجربی مبتنی بر داده مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، از زمینه‌های آزمایشگاهی به موقعیت‌های دنیای واقعی منتقل شده‌اند، درنتیجه، تأثیرات بالقوه هم عمدی و غیرعمدی به مقیاس بزرگ‌تر، مردم، جامعه و جهان گسترش یافته است.
«آیا این بحران اخلاقی واقعا در حال وقوع است؟ چه کسی می‌تواند این را ببیند و احساس کند؟»
با وجود اینکه ما در حضور آسیب‌ها و تغییرات نامرئی زندگی می‌کنیم، نسل‌های آیندهٔ ما بی‌رحمانه در این مورد قضاوت خواهند کرد، زمانی که دیگر برای جبران خسارت دیر شده باشد. در نیم دههٔ گذشته، جدول زمانی رویدادهای فناوری به وضوح تأثیرات منفی اجتماعی غول‌های فناوری را نشان می‌دهد و ثابت می‌کند که چه چیزی را از دست می‌دهیم و دربارهٔ اینکه چگونه فناوری داده‌محور می‌تواند برای مردم و جوامع ناکامل باشد سوء‌تفاهم وجود دارد.
کارن هائو (Karen Hao) مشخص کرد که نیازهای فزاینده‌ای به اخلاق و مسئولیت‌پذیری در طراحی و اجرای سیستم‌های هوش مصنوعی وجود دارند. اگرچه هیچ تکیه‌گاه و شواهد روشنی از سیستم‌های الگوریتمی که منفعت عمومی را به ارمغان می‌آورند وجود ندارد، اداره‌های پلیس در سراسر ایالات متحد، بریتانیا و چین تشخیص چهره را به‌عنوان ابزاری برای یافتن مجرمانِ شناخته‌شده، با هدف «منافع عمومی» یکپارچه کردند (Hao, 2018). کارن این دو سوال معضل‌دار را برای ما مطرح می‌کند:
«چه کسی باید این اخلاق‌ها را تعریف کند و چه کسی باید آنها را اجرا کند؟»
من این تحقیق را انجام دادم تا از طریق یک نظرسنجی و هجده مصاحبهٔ عمیق و همچنین کارگاه‌های آموزشی، با بزرگ نمایی و تمرکز کردن روی مشکلات در حین ملاقات با بازیگران کلیدی، (عمدتاً طراحان خدمات و طراحان تجربه کاربری و مهندسان) بیشتر دربارهٔ «چرایی» افراد در سه ماههٔ اول و دوم سال 2022 کنکاش کنم.
روش تحقیق هر دو شیوهٔ تحقیق علمی کمّی و کیفی و همچنین رویکرد پژوهشی مبتنی بر طراحی، مانند کارگاه‌های مشارکتی، از جمع‌آوری داده‌ها تا خلق مفهوم را دنبال می‌کرد. داده‌های کیفی از طریق تحقیقات روی میز (تحقیق روی میز را می‌توان به‌عنوان نوعی از تحقیقات بازار/محصول تعریف کرد که در آن داده‌ها را از منابع موجود در پشت میز خود (به بیان استعاری) جمع آوری می‌کنید تا ایده‌های اولیه در مورد موضوع تحقیق خود را بدست آورید.)، نظرسنجی، مصاحبهٔ همه‌جانبه با متخصصان و مشارکت در کارگاه جمع آوری شدند. تحقیق انجام‌شده بر اساس این فرضیهٔ من بود که پرداختن به فرایندهای طراحی اخلاقی ممکن است بتواند در یک رویکرد طراحی خدمات جامع توسعه یابد و جنبه‌های مختلف سیستماتیک را لمس کند.
«چگونه می‌توان شیوه‌های «طراحی تعبیه‌شده با اخلاق» را به‌عنوان فرایندهای طراحی برای کاهش شکاف بین درک اخلاقی و پرورش ملاحظات اخلاقی در مراحل اولیهٔ فرایندهای طراحی فناوری داده‌محور تطبیق داد؟»
«طراحان برای بررسی اخلاقی در طول فرایندهای طراحی در حوزه‌های مختلف، به‌منظور جستجوی راهی برای درک اصول اخلاقی، چه نقشی را می‌توانند ایفا کنند؟»
برای درک زمینهٔ شیوه‌های طراحی با اصول اخلاقی افراد، یک نظرسنجی، مصاحبه‌های همه‌جانبه متعدد و دو تمرین کارگاهی در طول این مرحلهٔ کاوش انجام شد.
«زمانی برای اخلاق وجود ندارد.»
این نقل قول از یک طراح ناشناس در نظرسنجی مرا شگفت‌زده کرد. اگر به خاطر اخلاق نیست، تمام وقت خود را صرف چه چیزی می‌کنیم؟
این نظرسنجی برای اهداف کمّی و کیفی از اول تا یازدهم ژوئن 2022 و به مدت 12 روز انجام شد. در مجموع، 18 پاسخ‌دهنده وجود داشتند که اکثر آنها متخصصان جوانی بودند که در خدمات، تجربهٔ کاربری و طراحی محصولات دیجیتال کار می‌کردند. برخی از آنها دانشجویان طراحی در 20 سالگی و اوایل 30 سالگی بودند. علاوه بر این، چند متخصص ارشد بالای 35 سال هم شرکت کردند. سوالات نظرسنجی به دو دسته تقسیم شدند: یکی برای طراحان حرفه‌ای و دیگری برای دانشجویان طراحی. پاسخ‌دهندگان قومیت‌های مختلفی داشتند و از کشورهایی مانند آلمان، برزیل، آرژانتین، کلمبیا، کرهٔ جنوبی، شیلی، ترکیه، دانمارک و لبنان آمده بودند. با این حال، اکثر آنها در آلمان، بریتانیا و کرهٔ جنوبی مشغول به کار و تحصیل بودند.
80 درصد از پاسخ‌دهندگان گفتند که به موضوع طراحی اخلاقی علاقه‌مند هستند و معتقدند که تأثیرات فرهنگی و اصول شخصی پیرامون آنها تشویقشان می‌کند تا در عمل به اهمیت طراحی اخلاقی بیندیشند. دلایل دیگر ذکرشده شامل مسائل اخلاقی با غول‌های فناوری و جنبش‌هایی مانند عدالت طراحی (Design Justice)، اخلاق هوش مصنوعی و پایداری (تغییر آب و هوا) می‌شدند.
اصول شخصی آنها در مورد طراحی اخلاقی با فناوری در درجهٔ اول حول محور شفافیت، برابری، تنوع، فراگیری، دسترسی و پایداری می‌چرخید. یک مشاهدهٔ جالب این بود که متخصصان و دانشجویان نظرات متفاوتی در مورد پذیرش فرهنگی داشتند.
سوال. آیا در شیوه‌های طراحی و نتایج با یک معضل اخلاقی مواجه شده‌اید؟
به سؤال «آیا در شیوه‌های طراحی و نتایج با یک معضل اخلاقی مواجه شده‌اید؟» 70 درصد پاسخ‌دهندگان گفتند بله. 40 درصد از متخصصان گفتند که شرکت و محیط حرفه‌ای که در آن کار می‌کردند هیچ جنبهٔ اخلاقی را در نظر نمی‌گیرند. زیرا ارزش‌های اخلاقی در KPI یا ROI که موفقیت محصولات / خدمات را اندازه‌گیری می‌کنند گنجانده نشده‌اند. 40 درصد گفتند که شاید شرکت آنها عناصر اخلاقی را برای محصولات و تجارت خود در نظر بگیرد.
در جست‌وجوی مفصل برای یافتن «چرایی» به‌صورت چند بعدی در معضلات، نیازها و دردسرهای مربوط به اخلاق و طراحی با فناوری داده‌محور، با نه متخصص مصاحبه‌های همه‌جانبه و با شش دانشجوی طراحی مصاحبه‌هایی را در ماه می و ژوئن ۲۰۲۲ انجام دادم. هدف اصلی مصاحبه‌های همه‌جانبه، گوش دادن به تجربیات و طرز فکر بازیگران کلیدی نسبت به شیوه‌های طراحی اخلاقی مانند نیازها، دردها و احساساتشان بود.
به‌طور خلاصه، یافته‌های کلیدی به‌دست‌آمده از مصاحبه‌های همه‌جانبه با طراحان حرفه‌ای، نشان دادند که نیاز آشکاری به فرایندهای طراحی بهتر، نتایج و تأثیرات ارزشمند وجود دارد. آنها تاکید کردند که به فضای امنی نیاز دارند تا در مورد اینکه چه جنبه‌های اخلاقی را باید در نظر بگیرند و چه مراحلی را باید تمرین کرده و بیاموزند، صحبت کنند.
دومین نکتهٔ مطرح شده این است که آنها باید چه تأثیرات اخلاقی را هدف قرار دهند، چگونه به آنها دست یابند و چگونه اندازه‌گیریشان کنند.
با توجه به واقعیت پیچیده، مشاغل بیشتر بر فروش و رشد تمرکز می‌کنند. اکثر پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که موفقیت عملکرد خود و تأثیر آن را از طریق اهداف و نتایج کلیدی (OKR)، شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) و بازگشت سرمایه (ROI) بر اساس تعداد سود و رشد اندازه‌گیری کردند. از دیدگاه آنها، ارزش‌ها و جنبه‌های اخلاقی برای سنجش و اثبات موفقیت کسبوکارها اجرانشدنی است.
نکات مهمی وجود داشتند که گام گمشدهٔ هم‌آفرینی برای خدمات مبتنی بر فناوری را برجسته می‌کردند. ضرب‌الاجل‌های فشرده، بودجه‌ها و چشم‌اندازها و اهداف مختلف در سطوح سازمانی باعث می‌شوند تا رویه‌های اخلاقی برای مقابله با آنها بسیار دور از ذهن شوند.
در نتیجهٔ نظرسنجی و مصاحبه‌های همه‌جانبه، من یک نقشه‌برداری از معضلات اخلاقی ایجاد کردم که به‌طور سیستماتیک معضلات، حقایق، نیازهای مرتبط و نقاط دردناک را برجسته می‌کند. این نمودار همچنین طیفی از اصول اخلاقی افراد و معضلات اخلاقی اساسی را نشان می‌دهد. معضلات اخلاقی شناسایی‌شده مستقیماً با استراتژی‌های کسب‌وکار و سیستم‌های سازمانی مرتبط هستند. با ترسیم بصری یافته‌های کلیدی، آشکار می‌شود که بین جنبه‌های اخلاقی افراد و اهداف سازمانی و تجاری تضاد وجود دارد.
برای خلاصه کردن یافته‌های کلیدی حاصل از مصاحبه‌ها:
- نیاز واضحی به بهبود فرایندهای طراحی، نتایج و تأثیرات ارزشمند وجود دارد؛
- شرکت‌کنندگان بر اهمیت داشتن فضایی امن برای بحث در مورد ملاحظات اخلاقی؛
- گام‌های عملی برای اجرای شیوه‌های اخلاقی و راهنمایی برای یادگیری تاکید کردند.
نکتهٔ دوم مربوط به این است که آنها چگونه و چه تأثیرات اخلاقی را هدف قرار می‌دهند و چگونه آنها را اندازه‌گیری می‌کنند.
واقعیت این است که کسبوکارها عمدتاً بر فروش و رشد تمرکز دارند. بسیاری از پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که موفقیت را از طریق اهداف و نتایج کلیدی (OKR)، شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) و بازده سرمایه‌گذاری (ROI) بر اساس سود و رشد اندازه‌گیری می‌کنند. از دیدگاه آنها، اندازه‌گیری ارزش‌ها و جنبه‌های اخلاقی برای موفقیت به‌ویژه در تجارت چالش‌برانگیز است و اغلب به‌طور مستقیم به سودآوری کمک نمی‌کند. علاوه بر این، یک مرحلهٔ هم‌آفرینی برای هدف اخلاقی خدمات مبتنی بر فناوری وجود ندارد. ضرب‌الاجل‌های فشرده، بودجه‌ها و چشم‌اندازها و اهداف مختلف در سطوح سازمانی دشوار هستند.
به عنوان بخشی از روش‌های تحقیق، من دو کارگاه مشارکتی را در مدرسهٔ طراحی بین‌المللی کُلن، با استفاده از رویکرد «یادگیری از طریق انجام دادن»، که یک روش تحقیق طراحی است، برنامه‌ریزی و تسهیل کردم.
با برگزاری دو کارگاه ایده‌پردازی اخلاقی به‌عنوان بخشی از تحقیقاتم، این فرصت را داشتم که مشاهده کنم و یاد بگیرم که چگونه ابزارهای طراحی و شیوه‌های کارگاه با تمرکز بر عناصر اخلاقی می‌توانند در فرایند طراحی به‌ویژه در مرحلهٔ ایجاد یا توسعه به کار روند. علاوه بر این، هدف کارگاه‌ها درک نیازهای شرکت‌کنندگان در مورد اصول اخلاقی و تمایل آنها به یادگیری، تفکر و تأمل در مورد اعمال بود.
اهداف اصلی این کارگاه‌ها با بهره‌گیری از ابزارهای طراحی اخلاقی موجود به شرح زیر بودند:
- کشف اینکه چگونه یک ابزار ایده‌پردازی اخلاقی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار آموزشی در فرایند ایده‌پردازی طراحی به کار گرفته شود.
- گنجاندن ملاحظات اخلاقی در توسعهٔ مفاهیم خدمات، در حالی که تأثیرات منفی ناخواستهٔ احتمالی در آینده را زیر سؤال می‌برد.
اولین کارگاه به مدت 90 دقیقه به‌صورت آنلاین در بستر Zoom و با جعبه‌ابزاری به نام «طراحی کمتر (بد) ــ جعبه‌ابزاری برای ایده‌های اخلاقی» برگزار شد. این جعبه‌ابزار موجود شامل دوازده اصل برای شناسایی آسیب‌های احتمالی ناخواسته در مرحلهٔ ایده‌پردازی فرآیندهای طراحی است.
پس از آزمایش اولیهٔ کارگاه با جعبه‌ابزار آشکار شد که شرکت‌کنندگان نظرات متفاوتی در مورد مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی داشتند. علاوه‌براین، برخی از شرکت‌کنندگان قبلاً نکات اخلاقی را برای مقایسه و تأمل در نظر نگرفته بودند.
کارگاه دوم، که 70 دقیقه به طول انجامید، با هدف شناسایی شکاف موجود در ملاحظات اخلاقی در پروژهٔ توسعهٔ خدمات دانشجویان طراحی KISD بود. در این کارگاه از دو جعبه‌ابزار موجود استفاده شد:
- «کارت‌های تاروت فناوری» که توسط گروه Artefact ایجاد شدند، مجموعه‌ای از محرک‌ها هستند که برای ترغیب سازندگان به بررسی کامل تأثیر فناوری طراحی شده‌اند.
- «لایه‌های اثر» که توسط کاترین ام. ژو (طراح اخلاقی) ایجاد شد، شامل سه لایه است: جلوه‌های «اولیه»، «ثانویه» و «ثالثیه». با سازماندهی آسیب‌های احتمالی و راه‌حل‌های مرتبط در این لایه‌ها، شرکت‌کنندگان می‌توانند درک درستی از اثرات مورد نظر و پیامدهای منفی ناخواسته به دست آورند.
این دو ابزار مختلف به‌عنوان یک فرایند ملاحظات اخلاقی ترکیب شدند. اولین قدم، تجسم اثرات مضر بالقوه از طریق دوازده لنز حیاتی بود. پس از آن، مرحلهٔ دوم، خوشه‌بندی اثرات مورد نظر و ناخواسته در سه لایه بود.
به‌طور کلی، همهٔ شرکت‌کنندگان در کارگاه‌ها اهمیت چارچوب‌بندی مجدد اخلاقی را به‌عنوان تمرینی برای توسعهٔ ایده، به‌ویژه زمانی که با فناوری سروکار دارند، تأیید کردند. آنها همچنین دیدگاه‌ها و اصول اخلاقی خود را در طول تمرین ایده‌پردازی مجدد به اشتراک گذاشتند. با این حال، در مورد اجرای عملی مراحل چارچوب‌بندی مجدد اخلاقی در شیوه‌های طراحی واقعی که شامل مشاغل واقعی می‌شود تردیدهایی وجود داشت.
نمودار بصری فرایند چارچوب‌بندی مجدد تصور آسیب‌های بالقوه و ناخواستهٔ مرتبط با یک ایده را در طول کارگاه نشان می‌دهد.
در پایان، پس از مرحلهٔ تحقیق اکتشافی روش‌های پژوهشی متعددی با یکدیگر تعامل برقرار کردند تا چندین نیاز و چالش قابل‌توجه را آشکار کنند. اکثر مصاحبه‌شوندگان و شرکت‌کنندگان در کارگاه:
- بر عدم رعایت اخلاقی،
- لزوم تلاش و داشتن مراحل در فرایندهای طراحی هنگام ایجاد خدمات مبتنی بر فناوری اشاره کردند.
علاوه‌براین، طراحان حرفه‌ای و دانشجویان طراحی:
- نگرانی‌های خود را در مورد عدم درک مفاهیم اخلاقی مناسب،
- ارزش‌های اخلاقی و جنبه‌های خاصی، که باید در کار خود در نظر بگیرند، ابراز کردند.
در حالی که برخی فراگیری، طراحی جهانی و پایداری را به‌عنوان جنبه‌های اخلاقی در شیوه‌های طراحی خود آموخته و تجربه کرده بودند، برخی دیگر هرگز در طول تحصیل یا در محل کار خود در معرض پروژه‌ها یا فرایندهایی با ملاحظات اخلاقی قرار نگرفته بودند. جالب اینجاست که متوجه شدم در یادگیری و تمرین طراحی اخلاقی نیازهای واضح و مطلوبی برای یک فضا، فرایند و راهنمایی وجود دارد.
همچنین، طراحان و دانشجویان طراحی تاکید کردند که ایجاد یک مسیر اخلاقی با حوزه‌های مختلف و دیدگاه‌های متنوع در سیستم‌های سازمانی از اهمیت بالایی برخوردار است. از سوی دیگر، دیدگاه مشکوکی در مورد اخلاق و شیوه‌های طراحی وجود داشت، زیرا برخی معتقدند کسبوکارها صرفاً بر عملکرد و سود قابل‌اندازه‌گیری متکی هستند و عمل می‌کنند، صرف نظر از اینکه راه‌حل فن‌آوری تأثیر مثبتی داشته باشد یا خیر.
این مقاله حاوی بخشی از تحقیق پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد با عنوان «باز کردن طیف اخلاق ــ باز کردن فضا و زمانی امن برای افشای اخلاق مشارکتی» است که توسط Jiye Kim، کارشناس ارشد طراحی یکپارچه در دانشکدهٔ طراحی بین‌المللی Köln (KISD) نوشته شده است. این پژوهش آکادمیک توسط پروفسور بیرگیت ماگر (طراحی خدمات) و پروفسور دکتر لاسه شرفیگ (طراحی یکپارچه) در KISD از مارس 2022 تا ژانویه 2023 تحت نظارت قرار گرفت.
دربارهٔ نویسنده:
من یک فرد معمولی هستم که کامل نیست اما کنجکاوی زیادی در مورد «چرا طراحی می‌کنیم و برای چه چیزی طراحی می‌کنیم» در اخلاق طراحی نظری و عملی دارد. من خوش‌شانس بوده‌ام که فرصت‌هایی در زمینهٔ تحصیل و تجربیات کاری مختلف به‌عنوان طراح در کرهٔ جنوبی و چندین کشور اروپایی داشته باشم. تحقیقاتی که من انجام داده‌ام تحت تأثیر این تجربیات قبلی و متمرکز بر کشف معنای طراحی «اخلاقی» در ایجاد خدمات فناوری بوده‌اند. این فرصت‌ها به من این امکان را می‌دهند که شاهد طیفی از احتمالات در شیوه‌های طراحی اخلاقی باشم، که به طراحان این امکان را می‌دهد که نه تنها آنچه را که انجام می‌دهیم، بلکه نحوهٔ انجام آن را نیز تعیین کنند.
منبع: https://unpack-ethicaldesign.com/blog/born-from-ethical-dilemmas-in-a-digital-era
مترجم: مریم رضائی جاجیده
مقالات مرتبط:
- اخلاق طراحی و محدودیت‌های طراح اخلاقی
- طرح و نقشه‌ی اخلاقی برای مقابله‌ی مستقیم با معضلات طراحی
- اصول اخلاقی برای طراحان ــ بخش دوم
- پرورش طراحان اخلاق‌مدار ــ بخش دوم
- مسئولیت اخلاقی طراح و طراحی اخلاقی ــ بخش دوم
- تشویق طراحان و توسعه‌دهندگان کسبوکارها برای طراحی بر پایه‌ی ارزش‌های انسانی
- طراحان، اول موفقیت را (دوباره) تعریف کنید
