Good design vs ethical design
by Daniel Guy
یک سوالی که همیشه مطرح شده این است که «تفاوت بین طراحی خوب و طراحی اخلاقی چیست؟»
من این دو عبارت را به صورت زیر تعریف می‌کنم:
طراحی خوب ــ طراحی‌ایست که مشکلی را به طور قابل‌اعتماد، پیوسته و خوبی (بسنده و شایسته) حل می‌کند.
طراحی اخلاقی ــ طراحی‌ایست که به تاثیر خود بر رفاه افراد، جامعه و کره‌ی زمین حساس است.
(برای راحتی بیش‌ازحد این تعاریف ساده شده‌اند. برای مطالعه پیرامون تمایز طراحی خوب و اخلاقی با جزئیات بیشتر مقاله ویژگی‌های مثبت (فضیلت‌های) طراحی را مطالعه کنید.)
طراحی خوب Good design
طراحی خوب زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلی وجود دارد که نیاز به حل شدن دارد. به‌عنوان مثال، صندلی برای پاهایی که از ایستادن در طول روز خسته می‌شوند، متولد شد. و نه فقط یک صندلی، صندلی برای دراز کشیدن در پایان روز، صندلی برای بهره‌وری در کار، صندلی برای نشستن پشت میز برای خوردن غذا، صندلی که از روی آن یک ملت را در حالی که تاج و ردایی بر سر دارند، اداره کنند، و ... هر صندلی برای حل یک مشکل متفاوت و رفع نیازهای متفاوتی طراحی شده است.
برای هر یک از این مشکلات، معیارهای عینی‌ای وجود دارد که می‌توان از آنها برای قضاوت در مورد طراحی هر صندلی استفاده کرد. اگر صندلی بتواند وزن من را بدون شکستن و آسیب رساندن تحمل کند، در این صورت کار حداقلی را در حل مشکل انجام داده است. اگر بتواند آرامش‌بخش باشد مفیدتر خواهد بود و کار بهتری انجام داده است. اگر راحت باشد و بتوانم برای مدت طولانی روی آن بنشینم، حتی بهتر است. در برخی موارد، از آستانه‌ی «طراحی خوب» عبور می‌کند و مشکل را به طور قابل‌اعتماد، پیوسته و خوبی حل می‌کند.
چه جایی طراحی خوب ممکن است اشتباه کند؟
1- نادیده گرفتن نیازهای دیگر
زمانی که نیازهای دیگر نادیده گرفته شوند، طراحی خوب ممکن است به خطا برود. به‌عنوان مثال، بازی‌های رایانه‌ای برای سرگرمی انسان‌ها طراحی شده‌اند تا بازیکنان خود را به چالش بکشند و شاید به آنها زمانی برای فراری کوتاه از واقعیت بدهند. ما به‌عنوان انسان، نیاز داریم که خود را به طرق مختلف سرگرم کنیم، اما نیازهای کوتاه‌مدت دیگری نیز داریم، مانند نیاز به:
خوردن؛
نوشیدن؛
خوابیدن؛
ورزش کردن و فعالیت فیزیکی؛
تعامل اجتماعی داشتن.
علاوه بر اینها، ما نیازهای بلندمدتی هم داریم، مانند نیاز به:
ایجاد و حفظ روابط معنادار؛
در تحصیل یا شغل خود پیشرفت کردن؛
مراقب سلامت جسمانی خود بودن؛
مراقب سلامت روان خود بودن؛
مدیریت امور مالی
یک بازی رایانه‌ای را تصور کنید که آنقدر مجذوب‌کننده است که کاربران آن ترجیح بدهند به جای زندگی در دنیای واقعی، آن را بازی کنند. این بازی ممکن است برای برآوردن نیاز اولیه انسان کار بزرگی انجام داده باشد، اما ممکن است سایر نیازهای او به نفع لذت کوتاه‌مدت بازی ویدیویی از دست بروند. این امر می‌تواند بر سلامتی افراد تاثیر بگذارد، تحصیلات یا کار آنها را کاهش دهد و زندگی اجتماعی آنها را به خطر بیندازد.
این موضوع ما را به نکته‌ی جالبی می‌رساند. منظور ما از «طراحی اخلاقی» هر چه باشد، باید شامل چیزی که قصد دارد مانع آن شود و از آن اجتناب کند، نیز باشد، نه فقط در مورد آنچه که قصد ترویج آن را دارد.
2- پیامدهای اجتماعی
فراتر از تأثیر طراحی بر افراد، پیامدهای اجتماعی نیز می‌توانند وجود داشته باشند. دنیایی را تصور کنید که در آن افراد حتی زمانی که از هم دور هستند هم از ارتباط با یکدیگر سود می‌برند. تصور کنید که توانایی به اشتراک گذاشتن و مصرف اطلاعات از راه دور چقدر می‌تواند مفید باشد، چقدر همه‌ی ما متحدتر خواهیم بود و چگونه می‌توانیم چیزهایی را با هم کشف کنیم و یاد بگیریم. درست است؟ در چنین دنیایی، تصور کنید که نرم‌افزاری وجود دارد که محتوا را متناسب با فرد تولید می‌کند، بنابراین شما فقط آنچه را که به خودتان مرتبط است می‌بینید. در حالی که این ویژگی راحتی زیادی را برای افراد فراهم می‌کند، می‌تواند یک پیامد ناخواسته درپی داشته باشد و آن قطبی کردن مردم از نظر اجتماعی، سیاسی یا غیره با تنظیم اطلاعات، اخبار و نقطه نظرات به منظور مطابقت با باورهای فعلی هر فرد است. کمی صبر کنید، این به نظر شما آشنا نیست …
با علم به محدودیت‌هایانسانی‌مان، می‌دانیم که ما انسان‌ها جهان را فقط از منظر خودمان می‌بینیم. انسان‌ها همچنین تمایل به تشکیل گروه و نشان دادن رفتار درون‌گروهی/برون‌گروهی دارند. نرم‌افزار«خیالی» بالا می‌تواند این تمایلات انسانی را تشدید کرده و باعث تقسیم یا دستکاری اجتماعی شود. (صحبت کردن و مثال آوردن از گذشته آسان است، به همین دلیل است که اگر طراحان می‌خواهند مباشر طراحی اخلاقی باشند، باید از هم‌اکنون چاره‌ای بیندیشند.)
3- طراحی خوب در دستان بد
بریف‌های طراحی به طور پیش‌فرض اخلاقی نیستند!
اگر محصولی وجود داشته باشد که قرار است به خوبی و به طور موثری کار کند، اما از ابتدا قصدش بد بوده باشد چه؟ اگر برای آسیب رساندن به کاربرانش از نظر روحی، جسمی یا مالی طراحی شده باشد، چه؟ اگر برای معتاد کردن کاربرانش طراحی شده باشد چه؟ اگر برای تفرقه انداختن مردم طراحی شده باشد چه؟ اگر صرفاً برای کسب درآمد برای سازندگانش بدون توجه به رفاه مردم، کل جامعه یا کره‌ی زمین طراحی شده باشد، چه؟
اینها مواردی هستند که «طراحی خوب» (همانطور که در بالا تعریف شد) به وضوح از اصول اخلاقی فاصله می‌گیرد.
طراحی اخلاقی
«طراحی خوب» معیارهای عینی خود را از میزان قابل اعتماد بودن، پیوسته و خوب حل کردن یک مشکل دریافت می‌کند. طراحی اخلاقی چطور؟
«طراحی اخلاقی» معیارهای خود را از نحوه‌ی تاثیرگذاری بر افراد و جامعه به عنوان یک کل و کره‌زمین می‌گیرد. اگر آنها را برای بهتر شدن تحت‌تاثیر قرار دهد، پس طراحی اخلاقی است. اگر بدتر باشد، غیراخلاقی است.
همانطور که در بالا ذکر شد، طراحی اخلاقی آنچه را که می‌خواهد از آن اجتناب کند، همراه با آنچه می‌خواهد ترویج کند، در نظر می‌گیرد. به زمینه‌ی وسیع‌تر در جهان، و چگونگی تأثیر آن بر مردم، جامعه و کره زمین نگاه می‌کند. می‌داند که باید به اثرات بلندمدت و همچنین کوتاه‌مدت توجه داشته باشد. همچنین باید به بهبود اوضاع به نوعی نظر داشته باشد ــ نه فقط از منظر مشکلی که حل می‌کند، بلکه از نظر تبدیل جهان به مکانی شادتر، سالم‌تر، عادلانه‌تر، صادق‌تر و صلح‌آمیزتر.
همه با هم
طراحی خوب به تنهایی، به اندازه‌ی کافی خوب نیست. از سوی دیگر، طراحی اخلاقی نیز اگر یک طراحی خوب نباشد کافی نیست. طراحی چیزی که اخلاقی باشد تضمین نمی‌کند که مشکل را به طور قابل اعتماد، پیوسته و خوب حل کرده است. اگر نی کاغذی من به محض گذاشتن آن در نوشیدنی خیس شود، با وجود نیت خوب، نیاز من را برآورده نکرده است. همین را می‌توان در مورد ماشین برقی هم گفت اگر پس از 10 مایل انرژی آن تمام شود در حالی که نقاط شارژر هر 20 مایل توزیع شده‌اند.
بنابراین، طراحی خوب در مقابل طراحی اخلاقی، کدام یک برنده است؟ هیچ کدام.
ما باید طراحی خوب و اخلاقی را هدف‌گذاری کنیم.
منبع: https://danguydesign.medium.com/good-design-vs-ethical-design-efee292ae448
