Core Ethical Approaches
در مباحث اخلاقی ما با چندین رویکرد متفاوت مواجه هستیم که هر کدام از آنها با معیارهای مخصوص خود این مباحث را بررسی میکنند.
متاسفانه، استانداردهای رویکردهای اخلاقیِ متفاوت، همیشه همسو نیستند. یک عمل خاص، ممکن است در یک رویکرد خوب باشد، در صورتی که در بررسیهای بیشتر با رویکردی دیگر مشکلساز شود. به دلیل این تفاوت، نگاه کردن به تصمیمگیری اخلاقی از دریچهی چند لنز میتواند مفید باشد.
1- رویکرد فایدهگرا (سودمندی)
اپیکور فیلسوف یونانی، بذر سودمندی را هنگامی کاشت که آموخت بهترین زندگی آن است که لذت را بیشتر و درد را کمتر کند. امروزه، رویکرد سودگرایانه (The Utilitarian Approach) میآموزاند که بهترین اقدام، آن است که بیشترین سود و کمترین ضرر را برای همهی افراد به همراه داشته باشد.
طراحی + رویکرد فایده گرا
در امر طراحی، رویکرد فایدهگرا نگاه ما را از مسائل شخصی فراتر برده و باعث میشود جنبههای گستردهتری از تصمیمهای خود را هم در نظر بگیریم. این رویکرد همچنین سبب میشود تا در نظر بگیریم که چگونه «بیشترین فایده و کمترین آسیب» میتواند به مسائل مختلف طراحی مربوط شود.
2- رویکرد حقوق
رویکرد حقوق (The Rights Approach) بر این باور استوار است که همهی انسانها دارای حق کرامت و احترام هستند. بنابراین بهترین اقدام آن است که حقوق و حرمت همهی کسانی را که مورد تاثیر آن اقدام قرار میگیرند به طور کامل حفظ کند.
طراحی + رویکرد حقوق
یک ذهنیت رایج اما غلط وجود دارد که میگوید:« طراح بهتر میداند»، و در نتیجهی این ذهنیت راهحلهایی طراحی و تولید میشوند که به شأن و منزلت کاربران نهایی احترام نمیگذارند. اما رویکرد حقوق به ما یادآوری میکند که ما فقط مشکلات را حل نمیکنیم، بلکه هدف اصلی ما بهبود کیفیت زندگی همنوعانمان است.
3- رویکرد عدالت
در ابتدا رویکرد عدالت (The Justice Approach) میآموخت که باید با همه افراد با موقعیت و شرایط یکسان به طور یکسان رفتار شود. این قانون در طی سالیان متمادی تکامل یافت و اکنون به این صورت بیان میشود که یک انتخاب اخلاقی، انتخابی است که منجر به اِعمال رفتار منصفانه و برابر برای تمام افراد درگیر شود. بر طبق این رویکرد ما مجازیم تا زمانی که دلیل اخلاقی قابلتوجیهی داشته باشیم، به طور متفاوت با افراد رفتار کنیم.
مفاهیم طراحی + رویکرد عدالت
رویکرد عدالت ما را ترغیب میکند که از خود بپرسیم آیا طرحهای ما فقط بخشی از نیازهای یک کاربر نسبت به کاربر دیگر را برآورده کرده است؟ و اگر چنین است، چرا؟ و آیا طرح ما به صورت برابر پاسخگوی نیاز افراد متفاوت بوده یا خیر.
4- رویکرد فضیلت
رویکرد فضیلت (The Virtue Approach) با ریشههای ارسطویی خود؛ بر کل زندگی یک فرد در مقابل تصمیمات فردی تاکید دارد. در این رویکرد، هدف دستیابی به عالیترین و مناسبترین نسخه از زندگی و فضیلتها است. بنابراین همهی اقدامات در راستای این ایدهآل و (یا بر علیه آن) سنجیده میشوند.
مفاهیم طراحی + رویکرد فضیلت
رویکرد فضیلت (The Virtue Approach) با ریشههای ارسطویی خود، بر کل زندگی یک فرد در مقابل تصمیمات فردی تاکید دارد. در این رویکرد، هدف دستیابی به عالیترین و مناسبترین نسخه از زندگی و فضیلتها است. بنابراین همهی اقدامات در راستای این ایدهآل و (یا بر علیه آن) سنجیده میشوند.